Hoewel verspanende bedrijven het op dit moment vaak druk hebben, moeten ze zich voorbereiden op veranderingen. Ondernemers in de sector staan, door de groeiende vraag en verse kapitaalinput, voor strategische keuzes. Ze zullen fors moeten investeren in machines, digitalisering en verdere industrialisatie. De vraag is of kleine bedrijven hier aan mee kunnen doen. Consolidatie binnen de verspaning ligt voor de hand.
Dat meldt het rapport Consolidatie in de metaalbewerking dat ABN Amro in opdracht van Nevat en FPT Vimag heeft uitgevoerd.
David Kemps, sector banker Industrie bij ABN Amro, die het rapport heeft opgesteld, heeft in november al wat belangrijke resultaten gedeeld tijdens het webinar MTL Talk – Trends en ontwikkelingen in de verspanende industrie 2023.
Forse investeringen nodig
Forse investeringen zijn nodig om nijpende personeelstekorten het hoofd te bieden, stelt hij. Daarnaast eisen grote afnemers (als ASML) én toeleveranciers steeds vaker dat zaken digitaal, flexibel, snel en transparant worden afgehandeld.
De Nederlandse verspanende bedrijven hebben de afgelopen drie jaar de wind meegehad. Ook voor 2023 staan de orderboeken weer tjokvol. ABN Amro noemt dit opvallend omdat de Nederlandse industrie in het algemeen kampt met lagere productievolumes en hoge kosten voor energie, materialen en rente. Ook het tekort aan technisch opgeleid personeel is een barrière voor groei.
ASML belangrijke motor
Een belangrijke motor achter het huidige succes van de verspanende sector is natuurlijk met name ASML, vertelt Kemps. Het hightechbedrijf groeit zeer snel en is sterk afhankelijk van de productiecapaciteit van zijn Nederlandse toeleveranciers in precisieverspaning. Ook andere belangrijke afnemers zien de wereldwijde vraag naar hun machines zien toenemen. Machinebouwers in hightech, energie en food besteden hun behoefte aan kleinere en middelgrote series overwegend binnen Nederland uit.
Het eind aan deze opleving lijkt nog niet in zicht. Daarmee is de aandacht van externe investeerders voor de sector getrokken. Zij zullen overnames blijven plegen en nieuwe bedrijfsgroepen creëren. Schaalgrootte is immers noodzakelijk om de investeringen in nieuwe productielijnen, robotica en software te kunnen terugverdienen. Daarnaast komen nieuwe, beursgenoteerde online marktplaatsen (platformen) op, die de Nederlandse markt verkennen.
‘Strategische keuzes maken’
Maar… om aan de hoge vraag te kunnen blijven voldoen en te voorkomen dat ASML en andere belangrijke Nederlandse afnemers hun aandacht naar het buitenland verleggen, dient het verspanend bedrijf zijn verdienmodel wel tegen het licht te houden, stelt het rapport. “Elke verspanende ondernemer moet de komende periode strategische keuzes maken om een eigen, onderscheidende positie te claimen”, zegt Kemps.
‘Verdienmodel tegen het licht houden’
Daarvoor moet de ondernemer eerst weten waar hij/zij staat ten opzichte van andere bedrijven in de markt. Het rapport onderscheidt 8 verschillende typen verspaners en het krachtenveld waarin zij opereren. “Op basis daarvan wordt geanalyseerd in welke richting bedrijven hun digitaliseringsopgave kunnen invullen en wat de instroom van kapitaal van onder meer private equity-bedrijven voor hen betekent”, vertelt Kemps.
Typologie van verspaners
Hij onderscheidt in het rapport acht typen verspaners. Vier typen die verspaning als hoofdactiviteit hebben en vier typen waar verspaning onderdeel uitmaakt van een groter geheel aan activiteiten. De grootste groep verspaners is generieke verspaner, de andere typen zijn industriële verspaner, specialist, ontzorger, system supplier, engineer, productbedrijf en platform.
In een grafiek met X- en Y-as worden van de 8 typen de mate van toegevoegde waarde (op de X-as tussen lage en hoge technische eisen van een product) en de aard van de toegevoegde waarde (op de Y-as, vooral gerelateerd aan productie of juist aan diensten) tegen elkaar uit gezet in vier kwadranten. Kemps legt dit verder uit in het rapport.
De plek van het type verspaner binnen de 4 kwadranten zegt overigens niets over de hoogte van die toegevoegde waarde, en dus ook niets over de mate van succes of winstgevendheid per type verspaner. Alle typen verdienen namelijk op dit moment momenteel een goede boterham, vertelt hij. Bovendien hebben de meeste verspaners in de praktijk kenmerken van verschillende typen.
Elk type heeft eigen karakteristieken
Met de typologieën en toegevoegde waarden in het achterhoofd heeft het rapport per type de belangrijkste karakteristieken op een rijtje gezet.
Zo hebben verspaners die vallen onder het type generieke verspaner bijvoorbeeld als kernfunctie productie en als onderscheidend vermogen hun flexibiliteit en klantrelatie. Hun interne focus ligt op de laagste (vaste) kosten per machine-uur, terwijl hun verdienmodel een gemiddeld volume tegen een laag uurtarief is.
De industriële verspaner heeft weer een andere kernfunctie en een onderscheidend vermogen, interne focus en verdienmodel die anders liggen dan bij een generieke verspaner. Zo heeft elke type eigen invullingen die in het rapport stuk voor stuk worden beschreven.
‘Specifiek investeren is noodzakelijk
om rol te kunnen (blijven) vervullen’
Juist vanwege die andere invullingen is het begrijpelijk dat elk type bedrijf voor de toekomst specifiek zal moeten investeren om die rol te kunnen (blijven) vervullen. En dus ook anders zal (moeten) investeren dan andere typen verspaners (die immers verschillen in kernfunctie, onderscheidend vermogen, verdienmodel en interne focus). ABN Amro heeft dat in een apart hoofdstuk (hoofdstuk 5) beschreven.
Zo zal de generieke verspaner bij de digitalisering focussen op machinerobotisering (productiecellen) en een basis-ERP/MRP, waar een industriële verspaner de focus juist legt op fabrieks- en bedrijfsprocesautomatisering (ERP, planning, logistiek en agv’s).
Mate van digitalisering verschilt ook
De mate van digitalisering verschilt per typologie. ABN Amro maakt dat in hoofdstuk 5 duidelijk in een grafiek, waarbij de X-as het digitaliseringsniveau van bedrijfsprocessen (ERP, CRM, MBD) aangeeft en de Y-as het digitaliseringsniveau van productieprocessen (dat loopt van elektronische administratie, via handlingrobotisering en automatisering/planning van productielijnen naar digitalisering van procesdata en logistieke integratie naar uiteindelijk ketenintegratie/smart industry.
Manarm produceren en bezettingsgraad
Verspaners die zich richten op productie, zoals generieke verspaners, industriële verspaners en specialisten, investeren vooral in het verhogen van de productiviteit door de factor arbeid uit het productieproces te halen. Ze automatiseren hun productieprocessen met robots die beladen en ontladen, geeft Kemps aan.
De industriële verspaner zoekt eerder de meest optimale bezettingsgraad van zijn complete machinepark. Hij zet daarom in op het ontsluiten en koppelen van procesdata om manarm te kunnen produceren en zal daarom ook investeren in de logistieke integratie binnen zijn fabriek. “Automatische bevoorrading van de bewerkingsmachines direct uit het magazijn door autonoom rijdende wagentjes (agv’s) is hiervan een mooi voorbeeld.”
‘De te zetten stappen in digitalisering
zijn met name voor het mkb fors’
Zo zijn er tussen de verschillende typologieën ook andere behoeften bij het optimaliseren van bedrijfsprocessen. “Veel generieke verspaners kunnen toe met een vrij basaal Enterprise Resource Planning systeem (ERP) en/of Customer Relationship Management systeem (CRM). Ontzorgers en specialisten willen meer regie over de procesketen en dat vergt steeds verdergaande investeringen in het koppelen van bedrijfsprocessen in zowel het bedrijf als in de keten.”
Forse maar noodzakelijke stappen
De te zetten stappen in digitalisering zijn met name voor het mkb fors, geeft de sector banker Industry toe. Toch zal ook het mkb zijn productie moeten automatiseren en processen moeten digitaliseren.
Om een steeds groter deel van het productieproces, waaronder de logistiek van materiaal, producten en opspangereedschappen, manarm te laten verlopen zullen ook de bedrijfsprocessen digitaal in orde moeten zijn. Denk aan een correcte en volledige registratie van spanmiddelen en gereedschappen in het magazijn en een koppeling hiervan aan de productieplanning.
Het is voor vrijwel geen bedrijf zinvol om alle stappen richting volledige ketenintegratie te doorlopen, stelt Kemps. Het is in zijn ogen beter om uitsluitend te automatiseren wat daadwerkelijk waardevol is binnen de eigen positionering.
ABN Amro heeft verder het door Michael Porter ontwikkelde vijfkrachtenmodel toegespitst op het verspanend bedrijf. In de verspanende sector hebben de afnemers relatief veel macht en dicteren zij onder meer in hoeverre verspaners hun processen moeten digitaliseren. Dit vergt hoge investeringen, waardoor consolidatie te verwachten is, evenals een toenemende concurrentie.
Schaalvergroting nodig
Om aan de hoge eisen van de afnemers te kunnen blijven voldoen, is schaalvergroting noodzakelijk, stelt Kemps. De aard van de interne concurrentie verandert door de intrede van bedrijvenopkopers. “Vooral de generieke verspaners en ontzorgers zullen dit gaan merken, juist omdat zij worden gekenmerkt door weinig differentiatie en hoge lasten.”
“Private equity-partijen vinden de groeicijfers binnen de verspaning attractief en bouwen met hun ‘buy-and-build’-strategie nieuwe bedrijfsgroepen die zich nadrukkelijk richten op seriematige verspaning.” Zo worden met veel extern kapitaal compleet gerobotiseerde productielijnen opgezet en professionele managers aangenomen (zie hoofdstuk 6 van het rapport). Dit kan de concurrentieverhoudingen binnen de Nederlandse verspaningsmarkt fors omgooien.
Doorgroei wordt steeds lastiger
De stevige stappen die de ruim gefinancierde industriële verspaners zetten in productieautomatisering en de professionalisering van hun organisatie zorgt ervoor dat het verschil tussen de generieke en industriële verspaners steeds groter wordt. Daarmee wordt de eventuele doorgroei van generieke naar industriële verspaner steeds lastiger.
Overigens is een overstap ook niet per se nodig. Voor beide type verspaners blijft er namelijk een markt, benadrukt Kemps. Wel is profilering belangrijk om de juiste klanten te trekken.
De grootste groei in de markt wordt naar verwachting door de industriële verspaners gerealiseerd. Maar dat is ook nodig om de enorme investeringen terug te verdienen.
Strategische ontwikkelrichting
Alle verspanende bedrijven hebben te maken met ontwikkelingen als personeelskrapte, oplopende kosten voor digitalisering en hoge investeringen in het up-to-date houden van het machinepark, benadrukt Kemps. Dit dwingt ondernemers op termijn tot het maken van de beslissing om de eigen positie te verstevigen of juist een nieuwe richting in te slaan.
‘Op termijn besluiten:
eigen marktpositie versterken
of andere positie ambiëren?’
“Ondernemers kunnen ervoor kiezen om de marktpositie te versterken door processen verder te digitaliseren en de organisatie te professionaliseren (‘verbetering op je plek’). Ook kunnen ondernemers een andere positie ambiëren, bijvoorbeeld door te investeren in aanvullende ontzorgdiensten of volautomatische machinelijnen om grotere series efficiënt te kunnen produceren.” Elk verspanerstype vraagt andere competenties, investeringen en organisatiestructuur.
Aan alle kanten van het spectrum blijft er ruimte voor bedrijven die inspelen op andere klantwensen. Zo zijn veel niches interessant voor gespecialiseerde bedrijven die zich onderscheiden in formaten, materialen of bijzondere bewerkingen. Wel zijn dit soort bedrijven vaak beperkt in hun groei binnen Nederland, dus zal internationale groei gezocht moeten.
Veel bedrijven die claimen de klant te ontzorgen, worden hier niet echt voor beloond. Maar ontzorgen als bedrijfsmodel is aantrekkelijk voor die klanten die niet of nauwelijks meer focussen op productie. “De meest geavanceerde ontzorgers verworden feitelijk tot de technische partner van de afnemer. Productie is voor hen een randvoorwaarde, maar niet langer onderscheidend.”
Meer weten?
Download het rapport Consolidatie in de metaalbewerking van ABN Amro
De industrie-experts van ABN Amro bieden graag (financiële) ondersteuning voor toekomstige investeringen. Ook fungeren ze graag als onafhankelijk, strategisch klankbord voor de verspaner.
Met dit onderzoek willen de opdrachtgevers, de brancheverenigingen Nevat en FPT Vimag, een aanzet geven voor een brede, strategische discussie over de toekomstbestendigheid van verspanende bedrijven in Nederland.
Speciale sessies
Volgens Nevat/FPT Vimag staan verspanende bedrijven voor een aantal uitdagingen. De toekomst biedt perspectief, maar samenwerking is nodig. De brancheverenigingen benoemen zes toekomstscenario’s: leiderschap, verspaningstechniek, personeelsbeleid, digitalisering, klantkeuze en duurzaamheid. Ze vragen bedrijven in de keten om deze samen te helpen realiseren.
Elk verspaningsbedrijf is anders is en past nooit precies in een hokje. Om bedrijfsspecifieke ‘roadmaps’ op te stellen richting een toekomst waarin het verspanende bedrijf succesvol kan blijven opereren, organiseren Nevat en FPT Vimag over deze zes belangrijke ontwikkelpunten expertgroepsessies. Deze workshops en individuele coaching-gesprekken voor de leden vinden plaats bij Saxion Hogeschool in Deventer, al is de eerste sessie via Teams. Bekijk de data (scroll daarvoor naar beneden).
Lees ook:
Digitale magazine Trends en ontwikkelingen in de verspanende industrie in 2023
Hoe gaat het in de verspanende sector? (22 november 2022)
‘