Duitse fabrikanten van metaalbewerkingsmachines zullen hun productie dit jaar met 18% zien dalen. Dat verwacht de VDW. Omdat herstel op korte termijn niet te verwachten is, moet volgens de organisatie gekeken worden naar kansen voor nieuwe bedrijfsmodellen. Denk aan digitale netwerken en duurzaamheid.
De daling van de vraag, die al in de tweede helft van 2018 merkbaar was, is in 2019 echt in een stroomversnelling geraakt, zei VDW-voorzitter Dr. Heinz-Jürgen Prokop eerder deze maand tijdens de jaarlijkse VDW-persconferentie in Frankfurt. De dubbelcijferige daling van meer dan een vijfde heeft de orderportefeuille doen wegsmelten en is nu de bepalende factor voor de ontwikkelingen in 2020.
Toch viel 2019 als geheel veel beter uit dan verwacht. “Met een daling van slechts 1% kwam het productieresultaat uit op bijna 17 miljard euro”, aldus Prokop. “Dat is nagenoeg gelijk aan het recordniveau van 2018.”
Dit kwam vooral door de binnenlandse verkoop, die met 16% steeg. Omgekeerd daalde de export met 9%, vooral door de gedaalde leveringen aan Azie (-11%; waarvan -13% aan China) en aan Amerika (-16%, waarvan -15% aan de VS). De grootste afzetmarkt Europa (goed voor meer dan de helft van de Duitse export), presteerde met -5% nog steeds relatief goed.
Kortetermijnwerk snel uitbreiden
De Duitse import profiteerde niet van de gunstige ontwikkelingen in de binnenlandse markt, want deze daalde met een tiende.
De werkgelegenheid was aan het eind van het jaar met 3% gedaald. Bovendien meldde het ifo Instituut een toename van de arbeidstijdverkorting tot meer dan 18% van de bedrijven. Tweemaal zoveel bedrijven in Duitsland anticiperen hier al op voor de komende maanden.
“We hechten maximale prioriteit aan het behoud van banen”, benadrukt Prokop. Om verdere inkrimping te voorkomen, dringt hij erop aan, de arbeidstijdverkorting snel te verlengen van 12 naar 24 maanden.
Terughoudendheid bij investeren
De bezettingsgraad bedroeg in januari 2020 81,5%. En de aanhoudende combinatie van conjuncturele neergang, structurele veranderingen in de automobielindustrie, turbulente ontwikkelingen vanwege het handelsbeleid en niet in de laatste plaats ook het coronavirus, zorgen voor terughoudendheid bij investeren, over de hele wereld.
De investeringen in installaties en apparatuur zullen volgens Oxford Economics (VDW-partner voor economische ramingen) in het lopende jaar minder dan 1% worden. Relatief kleine markten, zoals Vietnam, Thailand, Slowakije, Hongarije en Polen zijn niet in staat de afwachtendheid van de grote markten als China, de VS, Italië of Frankrijk te compenseren.
Het gevolg hiervan is dus, aldus de VDW, een aanzienlijke min voor alle belangrijke statistieken voor de Duitse bewerkingsmachine-industrie voor 2020: productie, export, import en consumptie.
Duitsland behoudt toppositie
Ondanks dit alles heeft de Duitse sector voor bewerkingsmachines op de internationale ranglijst haar positie in de top-3 weten te behouden, vooral omdat alle andere machineproducerende landen worstelen met dezelfde negatieve ontwikkelingen als in Duitsland.
Op basis van voorlopige gegevens voor de Top-20 producenten heeft de VDW voor 2019 een daling van de internationale productie exclusief onderdelen en accessoires berekend van 3%, tot 72,1 miljard euro. In de top-3 is alleen China erin geslaagd een stijging te realiseren, met 2%.
“Vergeleken met eerdere groeicijfers is dit voor Duitsland inderdaad een zeer bescheiden cijfer”, aldus Dr. Prokop. Maar Japan, op de derde plek verloor zelfs 5%.
In termen van export blijft Duitsland de nummer 1. Japan (op de tweede plaats) zag een daling van 9%, vergelijkbaar met die van Duitsland, terwijl Italië op de derde plaats een daling van 2% kende.
In termen van consumptie rapporteerde China, de grootste markt ter wereld, voor de tweede keer op rij een daling van 8% procent, terwijl de VS een daling van 3% ten opzichte van het voorgaande jaar optekende. Alleen Duitsland, op de derde plaats, rapporteerde een stijging van 6%.
Snel herstel niet in zicht
“Voor grote delen van de industriesector in Duitsland zal de magere periode nog lang duren”, voorspelt Prokop. De industriële productie in Duitsland zal opnieuw dalen. De investeringen in installaties en apparatuur bij de belangrijkste afnemers zullen slechts een marginale stijging laten zien. Voor het verbruik van bewerkingsmachines wordt, na een lichte daling in het voorgaande jaar, voor 2020 een daling van een vijfde verwacht.
Het Ifo Instituut en de Purchasing Manager Index van Markit, beide vroege indicatoren voor toekomstige trends in het ondernemingsklimaat, zien op veel gebieden tekenen van een opleving. Maar dit zijn volgens de VDW niet meer dan sprankjes hoop, omdat veel curves nog diep in de min zitten.
Prokop verwacht pas in de tweede helft van het jaar dat de daling van het aantal bestellingen afkalft. Dit is echter niet toereikend voor een opleving. De productie zal zich dus maar langzaam herstellen en het zal nog wel even duren voordat het niveau van de afgelopen jaren weer wordt bereikt, denkt hij.
Mindere tijden bieden ook kansen
“Moeilijke tijden bieden ook een kans om jezelf opnieuw uit te vinden”, geeft hij aan. Met name digitale netwerken bieden volgens hem de mogelijkheid voor nieuwe bedrijfsmodellen, een terrein waarop met de nodige creativiteit nog veel bereikt kan worden.
Meer efficiëntie in de productieoperatie ondersteunt een duurzaam beheer en effent de weg naar de circulaire economie. Belangrijke factoren hierbij zijn onder meer de besturingstechniek en de volle omvang van onderlinge communicatie tussen de machines. Realtime draadloze toegang tot informatie is een belangrijke factor voor het optimaliseren van productieprocessen, capaciteiten, energie- en grondstoffenverbruik.
Duurzame industrie
De bewerkingsmachine-industrie is volgens hem ook een van de vlaggenschepen op het gebied van duurzaamheid. De machines die in Duitsland worden gemaakt, behoren nu al tot de meest duurzame producten die momenteel verkrijgbaar zijn, stelt de VDW-voorzitter.
“Ze blinken uit in een lange levensduur. Voor alle onderdelen van de machine worden reserveonderdelen langdurig beschikbaar gehouden. Voor de componenten van het besturingssysteem garanderen de leveranciers software-updates voor meerdere generaties.”
Revisie of recycling
“Verder worden bewerkingsmachines meestal volledig gereviseerd en doorverkocht als tweedehandsmachines in plaats van buiten gebruik te worden gesteld. Dit leidt tot een tweede en soms zelfs derde levensduur van de machine. Wanneer ze aan het einde van hun levensduur worden gesloopt, kunnen bijna alle betrokken materialen gerecycled of geüpcycled worden, omdat het vooral hoogwaardige materialen zijn die kunnen worden hergebruikt. Tot slot is de productiviteit van de machines extreem hoog. Dit betekent dat elk afzonderlijk onderdeel wordt vervaardigd in een energiezuinig, grondstofzuinig proces.”
Naast het optimaliseren van de machinecomponenten besteden de betrokken fabrikanten bijzondere aandacht aan het energieverbruik tijdens de gebruiksfase, stelt Prokop. De gebruikte grondstoffen en het energie- en mediaverbruik bepalen mede de CO2-balans van de productie. Daarom werken fabrikanten bijvoorbeeld aan software waarmee afval en uitval verder kan worden teruggedrongen. In combinatie met nieuwe hardware kan bovendien het mediaverbruik tot 70 procent worden teruggebracht.
Nieuwe omzetbronnen
De aangehaalde voorbeelden tonen aan dat er zeer veel hefboommechanismen moeten worden geactiveerd om nieuwe bronnen van omzet te ontwikkelen en de transformatie naar meer duurzaamheid te realiseren.
Dit geldt ook voor de structurele veranderingen in de automobielindustrie, die nog lang niet zijn voltooid. Het is met name onduidelijk welke aandrijvingstechnologie wanneer zal worden gebruikt en welke de grootste bijdrage levert aan de vermindering van de CO2-uitstoot.
Alles staat ter discussie
Hybridisering, volledige elektrificatie en accutechnologie, brandstofcellen en synthetische brandstoffen, alles staat ter discussie. “Wij zijn er absoluut van overtuigd dat er gedifferentieerde oplossingen moeten komen voor uiteenlopende eisen”, zegt de VDW-voorzitter.
De automobielindustrie en haar toeleveranciers van componenten kopen een aanzienlijk deel van de productie van bewerkingsmachines in, tussen 35 en 40%.
In feite zijn deze leveringen echter niet alleen bestemd voor de aandrijflijn. Uit een recente, gedifferentieerde analyse van de VDW bleek dat in 2019 ongeveer 60% van de totale verkoop bij OEM’ers en onderdelenleveranciers voor rekening kwam van motoren en transmissies, en 40% van de carrosserie en andere systeemcomponenten. Het bleek juist dat de orderportefeuille in de categorie van de aandrijflijn momenteel een aanzienlijke volumedaling laat zien.
Langdurig proces
Buiten kijf staat dat de overgang naar nieuwe aandrijvingstechnologieën in de automobielindustrie een langdurig proces zal zijn, stelt Prokop.
De VDMA-studie ‘Antrieb im Wandel’ stelde in zijn laatste update dat tegen 2030 ruim 20% van de nieuw geregistreerde voertuigen in Europa, de VS en China, volledig geëlektrificeerd zal zijn. Deze 3 vormen ongeveer de helft van de internationale automarkt.
Het resultaat is 64% minder toegevoegde waarde in het productieproces met een uitsluitend elektrische aandrijving, maar een groei van bijna een kwart in de toegevoegde waarde voor een hybride aandrijving zelf.
Nieuwe mogelijkheden
Dit leidt ook tot nieuwe mogelijkheden voor de bewerkingsmachine-industrie, niet in de laatste plaats bij de productie van componenten voor elektromotoren, de productie van componenten in de batterijen of hoogwaardige elektronica.
“Het feit dat de verkoop van batterij-elektrische auto’s in China en de VS tot stilstand is gekomen, dat de Chinese regering haar subsidies heeft stopgezet en dat er in Duitsland ondanks financiële steun nauwelijks elektrische voertuigen worden gekocht, maakt het echter mogelijk om gerechtvaardigde twijfels te uiten over de vraag of concentratie op één enkele technologie wel de juiste aanpak is”, waarschuwt Dr. Prokop.
Hij herhaalt dan ook de aanbeveling om geen enkele van de nieuwe technologieën uit te sluiten, en voegt daaraan toe: “Wij moeten er herhaaldelijk op aandringen dat alle wijzigingsmaatregelen worden gecontroleerd met op de vrije markt gebaseerde instrumenten en dat wordt gezocht naar de beste opties om CO2 te vermijden op een technologie-neutrale basis”.
Bewerkingsmachine-industrie
De bewerkingsmachine-industrie behoort tot de vijf grootste vakgroepen in de machinebouw in Duitsland. Zij levert productietechnologie voor metaalbewerkingtoepassingen in alle takken van de industrie en levert een cruciale bijdrage aan de innovatie en de verhoging van de productiviteit in de industriële sector als geheel. Daarmee is de ontwikkeling ervan een belangrijke indicator voor de economische dynamiek van de industriële sector als geheel.